λέξη

η (AM λέξις)

1. το μικρότερο στοιχείο τού προφορικού ή γραπτού λόγου με το οποίο εκφράζεται μια έννοια ή μια σχέση και το οποίο είναι φθόγγος ή αυτοτελές σύνολο φθόγγων (α. «άκλιτη λέξη» β. «μονοσύλλαβη λέξη» γ. «ἡ γὰρ λέξις αὕτη τοῡτο σημαίνει κυρίως», Πολ.)

2. φρ. «κατά λέξη» ή «κατὰ λέξιν» ή «αὐταῑς λέξεσι» — αυτολεξεί

νεοελλ.

1. η γραπτή παράσταση τής λέξης («μού έσβησε μόνο μια λέξη από το κείμενο»)

2. (πληροφ.) στοιχειώδης μονάδα χωρητικότητας τής μνήμης ενός υπολογιστή, απαρτιζόμενη από αλληλουχία δυαδικών ψηφίων ή χαρακτήρων που αποτελούν μια ενότητα

3. φρ. α) «κατά λέξη μετάφραση» ή «κατά λέξη ερμηνεία» — η μετάφραση ή η ερμηνεία η οποία ακολουθεί τη σειρά τών λέξεων τού πρωτοτύπου και τίς αποδίδει πιστά, σε αντιδιαστολή με την ελεύθερη απόδοση

β) «επί λέξει» — αυτολεξεί

γ) «λέξη προς λέξη» — με κάθε λεπτομέρεια, καταλεπτώς

δ) «μην πεις λέξη» ή «μην βγάλεις λέξη» — σιωπή!

ε) «παίζω με τις λέξεις» — κάνω λογοπαίγνια, χρησιμοποιώ διαφορετικές λέξεις για να πω το ίδιο πράγμα

στ) «με μια λέξη» ή «με δυο λέξεις» ή «με λίγες λέξεις» — σύντομα, με συντομία λόγου

μσν.-αρχ.

1. ο χαρακτήρας τού λόγου κάποιου, το λεκτικό, το ύφος («μηδένα λόγον αὐτῶν μηδὲ τὴν λέξιν ἐπαινεῑν», Ισοκρ.)

2. διήγηση

3. κεφάλαιο διήγησης

4. γλώσσα έθνους ή ομάδας ανθρώπων

αρχ.

1. ομιλία, λόγος («ἐπειδὰν ἀφίκηται ἐν τῇ διηγήσει ἐπὶ λέξιν τινὰ ἢ πρᾱξιν», Πλάτ.)

2. σπάνιος όρος που χρειάζεται περαιτέρω επεξήγηση με άλλον γνωστότερο

3. το κείμενο ενός συγγραφέα, σε αντιδιαστολή με την εξήγηση τού κειμένου

4. στον πληθ. αἱ λέξεις

το γλωσσάριο

5. φρ. «παρά λέξιν» — εσφαλμένα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < λέκ-σις < *λέγ-σις < λέγ-ω ουσιαστικό δηλωτικό τής ενέργειας τού λέγω (πρβλ. πρᾶξις < πράττω, λύσις < λύω).

ΠΑΡ. λεξίδιο(ν), λεξικό(ν), λεξικός

αρχ.

λεξείδιον, λεξίδριον

νεοελλ.

λεξούλα.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) λεξιγράφος, λεξιθήρας

αρχ.

λεξίθηρος

νεοελλ.

λεξιλογία, λεξιλόγιο. (Β' συνθετικό) νεοελλ. κυβόλεξο, σταυρόλεξο].